AMAÇ:

Bu blog sayfasıyla amacımız, gebe, yeni doğum yapmış veya emziren çalışanın işyerlerindeki sağlık ve güvenliğinin sağlanması ve geliştirilmesini destekleyecek önlemlerin alınması ve bu çalışanların hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğunu, çalıştırılabileceği işlerde hangi şart ve usullere uyulacağını ilgililerle paylaşmaktır.

KAPSAM:

Bu konu ve doküman, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki kadın çalışan çalıştıran işyerlerine uygulanır.

TANIMLAR

MADDE 4 – (1) Bu doküman ve ilgili Yönetmelikte geçen;

a) Gebe çalışan: Herhangi bir sağlık kuruluşundan alınan belge ile gebeliği hakkında işverenini bilgilendiren çalışanı,

b) Emziren çalışan: Tabi olduğu mevzuat hükümleri uyarınca süt izni kullanmakta olan ve işverenini durum hakkında bilgilendiren çalışanı,

c) Emzirme odaları: Çalışanların bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için ayrılan odaları,

ç) Yeni doğum yapmış çalışan: Yeni doğum yapmış ve işverenini durumu hakkında bilgilendiren çalışanı,

d) Yurt/Çocuk bakım yurdu/Kreş: 0-60 aylık çocuklar ile velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 60-66 aylık çocukların bakım ve eğitimlerinin yapıldığı yerleri, ifade eder.

SORUMLULUKLAR & YETKİ:

İşte ÜTOPYA platformumuzun felsefesi gereği, bu konu başlığına erişen herkesin, ihtiyaç hissedilmesi durumunda, dokümandaki içeriğin geliştirilmesine katkı sağlama sorumluluğu olup, içeriğin değiştirilme yetkisi ise sadece bu yetki verilmiş kişilerdedir.

GÜVENLİ ÇALIŞMA:

İşte ÜTOPYA platformunda yayınlanmış, bu dokümanla bağlantılı, uygulanabilir İSG rehber dokümanları dikkate alınmalıdır.

ÇEVRE:

İşte ÜTOPYA platformunda yayınlanmış, bu dokümanla bağlantılı, çevreyle ilgili uygulanabilir rehber dokümanları dikkate alınmalıdır.

UYGULAMA

Bilgilendirme ve değerlendirme

MADDE 6 –

(1) Çalışan, gebelik ve emzirmeye başlama halinde işverenini bilgilendirir.

(2) İşveren, gebe veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel, biyolojik etkenlerin ve çalışma süreçlerinin çalışanlar üzerindeki etkilerini değerlendirir. Bu değerlendirme sonucuna göre EK-I’de belirtilen genel ve özel önlemleri alır.

(3) İşveren, işyerindeki maruziyetin şeklini, düzeyini ve süresini EK-II ve EK-III’teki etkenler, süreçler, çalışma koşulları veya özel bir riske maruz kalma olasılığı bulunan işleri de;

a) sağlık ve güvenlik risklerinin, gebe veya emziren çalışanlar üzerindeki etkilerini belirlemek

b) alınacak önlemleri kararlaştırmak üzere değerlendirir. Bu değerlendirmede kişisel olarak çalışanı etkileyen psikososyal ve tıbbi faktörleri de dikkate alır.

(4) Gebe veya emziren çalışan, işyerinde yapılan değerlendirmenin sonuçları ile sağlık ve güvenlik amacıyla alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilir.

Değerlendirme sonuçlarını izleyen eylem

MADDE 7 –

(1) Değerlendirme sonuçları, gebe veya emziren çalışan için sağlık ve güvenlik riskini veya çalışanın gebeliği veya emzirmesi üzerindeki bir etkiyi ortaya çıkardığında işveren, ilgili çalışanın çalışma koşullarını ve/veya çalışma saatlerini, çalışanın bu risklere maruz kalmasını önleyecek bir biçimde geçici olarak değiştirir.

(2) Çalışma koşullarının ve/veya çalışma saatlerinin uyarlanması mümkün değilse, işveren ilgili çalışanı başka bir işe aktarmak için gerekli önlemleri alır.

(3) Sağlık raporu ile gerekli görüldüğü takdirde gebe çalışan, sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde çalışanın ücretinde bir kesinti yapılmaz. Başka bir işe aktarılması mümkün değilse, çalışanın sağlık ve güvenliğinin korunması için gerekli süre içinde, isteği halinde çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla ücretsiz izinli sayılması sağlanır. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.

Çalışma Koşulları ve İzinler

Analık ve süt izni

MADDE 10 – (1) Çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla analık ve süt izninde 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 74 üncü maddesi hükümleri uygulanır.

Gebe çalışanın muayene izni

MADDE 11 – (1) Gebe çalışanlara gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir.

Emziren çalışanın çalıştırılması

MADDE 12 – (1) Emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce, çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi gerekir. Çalışmasının sakıncalı olduğu hekim raporu ile belirlenen çalışan, raporda belirtilen süre ve işlerde çalıştırılamaz.

Gebe ve Emziren Kadın Çalışanlar İçin Tehlike, Risk ve Kontrol Tedbirleri

Tehlike ve Riskler	Kontrol Tedbirleri
Şoklar, titreşim veya ani hareket, motorlu araçların kullanımı
Düzenli maruziyet düşük yapma riskini artırabilir. Prematüre veya düşük doğum ağırlığı riski artabilir.	Tüm vücut titreşimlerinden, karın bölgesi sarsıntılarından ve şoklarından kaçınılmalı. Gebe çalışanın, ani darbelere, sarsıntıya, titreşime maruz kalacağı işlerde ve iş makinelerinde çalıştırılmaları yasaktır.
Kaldırma, yük taşıma, kapalı alanlar, duruş, hareket
Gebe çalışanlar özellikle risk altında: Gebelik ilerledikçe hormonal değişiklikler bağları etkileyebilir, duruş problemleri artabilir, Emziren çalışanlar için risk teşkil etmez.	Çalışanların riskini azaltmak için görev değişimi yapmak ya da çalışana yardım sağlamak gerekli, Çalışma mahalli ve çalışma düzeni, gebe veya emziren çalışanların duruş problemlerini ve kaza riskini azaltacak şekilde yeniden düzenlenmeli, Mümkünse oturarak çalışmalar sağlanmalı, Gebe veya emziren çalışanlar elle taşıma, yükleme ve araçsız taşıma işlerinde çalıştırılmaları yasaktır.
Gürültü
Uzun süre maruz kalmak kan basıncını arttırır ve yorgunluğa yol açabilir.	Gebe çalışanın çalıştığı yerdeki gürültü seviyesinin, en düşük maruziyet etkin değeri olan 80 dB(A) yı geçmemesi sağlanmalı, Limitleri aşan ortamda gebe çalışanların kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanarak dahi çalıştırılmaları yasaktır.
İyonize radyasyon
Önemli maruziyet fetüse zarar verebilir. Emziren bir anne radyoaktif sıvılar veya tozlar ile çalışırsa anneye deri yoluyla bulaşma ile çocuk maruz kalabilir. Muhtemel risk: anne tarafından solunması veya yutulması fetüs için önemli risk.	Gebe çalışanlar için yasal doz limitinin altında çalımalar sağlanmalı, Radyoaktif kirlenme riskinin yüksek olduğu yerlerde emziren çalışan istihdam edilmemeli, Uyarı levhaları ile bu alanlar belirlenmeli ve bu alanların izolasyonunu sağlanmalı.
Elektrik Şoku
Gebe bir çalışanın düşük voltajda (110 veya 220 volt), elektrik çarpmasına maruziyeti, fetal ölüm dahil fetusa zarar potansiyeline sahiptir.	Gebe çalışanların eski veya güvenilmez iş ekipmanları ile teması kısıtlanmalıdır. Topraklama hatları kontrol edilmeli, 30 mA’lik kaçak akım röleleri prizleri kapsayan panolara asılmalı.
Aşırı Soğuk ya da Sıcak
Aşırı sıcak strese sebep olur. Emziren çalışanda su kaybı olur. Aşırı soğuk, çalışan gebe kadınlar ve doğmamış çocukları için bir tehlike olabilir.	Aşırı sıcak durumunda yeterli dinlenme ve içme suyuna erişim kolaylığı sağlanmalı, İklimlendirme ve havalandırma çalışmaları yapılmalı.
Tesisler
Dinlenme olanakları: Fiziksel ve zihinsel yorgunluk artar. Sosyal olanakları: Tuvaletlere erişim kolay değilse enfeksiyon ve böbrek hastalığı riski vardır. İşyerinde emzirme hem bebeğin hem de annenin sağlığını etkiler.	Uygun aralıklarla, rahatsızlık duymayacak şekilde oturmak ya da yatmak için sakin, rahat bir yere erişim sağlanmalı, Temiz içme suyuna erişim sağlanmalı, Hamile ve emziren çalışanlar için, sık ve kısa aralıklarla iş istasyonunu veya etkinliği terk etmesi için önlemler alınmalı, Kadınların süt emzirebilmeleri veya sağmaları için özel bir oda sağlanmalı, (sterilize olmuş kapların temin edilmeli) Kapları güvenli, temiz bir şekilde saklanabilmesi için bu tesislerde buzdolabı temin edilmeli.
Tehlike Grupları 2, 3 Ya Da 4’te Yer Alan Herhangi Bir Biyolojik Etken
Çalışan hamilelik sırasında enfekte olmuş ise doğmamış çocuğu etkileyebilir. Örnekler Hepatit B, HIV, herpes, , tüberküloz, frengi, tifo. Laboratuvar ve sağlık çalışanları ile hayvanların bakıldığı veya ürünlerin işlendiği alanlarda maruziyet fazladır.	Fiziksel koruma, hijyen önlemleri veya aşıların kullanımı ile kontrol önlemleri alınmalı, Gebe çalışanların bu işlerde çalışması engellenmeli.
Kimyasal etkenler
Ölü doğum ve infertilite (kısırlık), kendiliğinden düşük, Kalıtımsal genetik hasarlara neden olabilir.	Kanserojen, mutajen, çok toksik, toksik, zararlı, alerjik, üreme için toksik ve emzirilen çocuğa zararlı olabilen kimyasalların üretildiği, işlendiği, kullanıldığı işlerde gebe, yeni doğum yapmış ve emziren çalışanın çalıştırılması yasaktır. İşyerinde iyi havalandırma sistemi sağlanmalı, Tehlikeli kimyasallar yerine tehlikesiz ya da az tehlikeli kimyasalların ikamesini sağlamalı (Gebe Veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları Ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik, 2013).
R40, R45, R46, R49, R61, R63, R64, R68 Etiketli Maddeler Ve Çözücüler
R40 – Kanserojenik etki R45 – Kansere neden olabilir. R46 – Kalıtımsal genetik hasarlar R49 – Solunması halinde kansere neden olabilir. R61 – Doğmamış çocuğa zarar verebilir. R63 – Doğmamış çocuğa zarar verme R64 – Emzirilen bebeklere zarar verme (MSDS, Aralık 2011)	Gerçek risk yeni doğum yapmış ve de gebe çalışanlar için mevcuttur. Bu maddelerle ilgili kaynağında önlem tedbirleri, ikame yöntemi kullanılmalı, Bu maddelerin yoğun kullanıldığı alanlarda gebe ya da emziren çalışan bulunmamalı.
Benzen
Vajinal kanama, gebelikte hemorajikkomplikasyonlar, kendiliğinden düşük, kromozom aberasyonuna yol açmaktadır.	Gebe çalışanların KKD kullanımı durumunda dahi, benzen veya benzen buharı ile doğrudan teması kısıtlanmalı, İkame yöntemi kullanılmalı, (Benzen yerine tolüen) Lokal havalandırmalar yapılmalı.
Anestezik gazlar
Spontanabortus, olası fetal büyüme geriliği, konjenitalmalformasyon, düşük doğum ağırlığı, ölü doğum, gebeliklerinin düşükle sonlanma olasılığının fazladır.	Gebe çalışanların anestezik gazlara maruz kalmasını engellenmeli. (Cerrahlar, anestezistler, ameliyathane hemşireleri, ameliyathane teknisyenleri için geçerlidir.)
Cıva ve cıva türevleri
Gebelik sırasında organik cıva bileşiklerine maruz kalmak, anne karnındaki bebeğin büyümesini yavaşlatabilir, annenin sinir sistemini bozabilir ve anne zehirlenebilir.	Cıva ve cıva türevleri ile ilgili çalışmalarda gerekli tüm kontrol adımlarına dikkat edilmeli ve gebe çalışanların maruz kalması engellenmeli, Kapalı sistemlerde çalışma yöntemleri kullanılmalı.
Karbon monoksit (CO)
Fetüsün oksijene ihtiyacını arttırır, Bebek üzerindeki olumsuz etkiler konusunda net gösterge mevcut değil. (Graveling, 2011:45)	CO algılayıcı sensörler yerleştirilmeli, Kadınlar çalışanlar, karbon monoksidin prenatal toksik etkilerinden haberdar edilmeli. Lokal havalandırmalar yapılmalı.
Kurşun ve türevleri (İnsan organizması tarafından absorbe olma yeteneğine sahip)
Spontanabortus, ölü doğum ve infertilite (kısırlık), Doğum öncesi düşük kurşun maruziyeti, zihinsel engelliliğe neden olur.	Kurşuna maksimum maruz kalma limitlerine uyulmalı, Gebeliği kesinleşen çalışanlar, kurşun maruziyeti yaşayabileceği işlerde çalıştırılamaz.
Ergonomi
İşyeri tasarımı, iş istasyonu ve iş ekipmanlarının tasarımı gebe çalışanların güvenliğini etkiler.	Vücut ölçülerinin büyümesi, eğilme ve doğrulma zorluğu sebebiyle iş alanı düzenlenmeli, KKD’ler gebe veya emziren çalışanın vücuduna uygun olmalı, bu kişilerin hareketlerine engel olmamalı.
Yalnız Çalışma
Acil tıbbi müdahaleye ihtiyaç durumunda erişim zorluğu.	Gebe çalışanları başkalarının gözetiminde tutmalı, belirli aralıklarla iletişim ve erişim sağlanmalı.